Push/pull processing uitgelegd: wat is het, en wanneer gebruik je het?

Als je je iets verder verdiept in filmontwikkeling, kom je al snel de termen “push” en “pull” tegen. Het klinkt technisch — en dat is het ook een beetje — maar met een goede uitleg is het goed te begrijpen, zelfs voor wie net begint. Push/pull processing is een manier om creatief om te gaan met belichting en ontwikkeling. Je kunt het inzetten als noodoplossing, maar ook bewust gebruiken voor een bepaalde look of sfeer.

In dit artikel leggen we uit wat push- en pullontwikkeling precies is, wat het met je beelden doet, en wanneer je het (wel of juist niet) zou moeten toepassen.

Wat betekent push/pull processing?

Push processing betekent dat je een film onderbelicht (bijvoorbeeld ISO 400 filmen op ISO 800), en vervolgens compenseert tijdens het ontwikkelen door hem langer te ontwikkelen dan normaal.

Pull processing is het tegenovergestelde: je overbelicht (bijv. ISO 400 filmen als ISO 200) en ontwikkelt vervolgens korter.

Je verandert dus niets aan de film zelf — je verandert hoe je hem gebruikt en hoe je hem ontwikkelt.

Een voorbeeld: pushen

Stel, je hebt een rolletje Ilford HP5 Plus 400, maar het is donker weer en je wil graag kunnen fotograferen met kortere sluitertijden. Je stelt je camera in op ISO 800, en fotografeert dus alsof de film twee keer zo gevoelig is als hij in werkelijkheid is.

Dat betekent dat je in feite minder licht op de film laat vallen dan hij nodig heeft. Om dat te corrigeren, geef je de film extra ontwikkeltijd. Hierdoor worden de zwakkere lichtsignalen versterkt, zodat je toch een bruikbaar negatief krijgt.

Wat zijn de effecten van push processing?

Voordelen:

    • Je kunt in donkere omstandigheden toch met film werken

    • Je krijgt vaak meer contrast, wat goed werkt bij zwart-witfilm

    • Je kunt het bewust gebruiken voor een bepaalde sfeer of stijl

Nadelen:

    • Je krijgt meer korrel

    • Minder detail in de schaduwen

    • Kleurenfilms reageren minder goed dan zwart-witfilms

Bij kleurfilm (C-41) pushen wordt minder vaak toegepast, omdat het risico op kleurverschuivingen en verhoogde korrel groter is. Bij zwart-witfilm is het juist een beproefde techniek, zeker bij straatfotografie of nachtfotografie.

Een voorbeeld: pullen

Stel, je fotografeert met Kodak Portra 400, maar je bent in een studio met veel licht. Je stelt je camera in op ISO 200 — je overbelicht de film dus één stop. Door vervolgens de ontwikkeling iets te verkorten, “corrigeer” je dat technisch gezien.

In de praktijk wordt pull processing veel minder vaak gebruikt dan pushen. Veel films, vooral kleurenfilm, zijn namelijk vrij vergevingsgezind voor overbelichting. Portra 400 is daar een goed voorbeeld van: die film verdraagt 1 tot zelfs 2 stops overbelichting zonder dat je hoeft te pullen.

Wanneer gebruik je push of pull?

Push als:

    • Je in weinig licht fotografeert, maar toch kort wilt belichten

    • Je meer contrast of een rauwere look wilt

    • Je bewust met korrel wilt spelen

Pull als:

    • Je extreem veel licht hebt en je film té gevoelig is

    • Je een zachtere, subtielere look wilt

    • Je test met specifieke ontwikkelcombinaties

Belangrijk: altijd communiceren met je lab

Als je een film gepusht of gepulled hebt, moet je dit altijd aangeven bij het ontwikkelen. Een lab moet dan de ontwikkelingstijd aanpassen. Zet het duidelijk op het rolletje of geef het aan bij je bestelling, bijvoorbeeld:

“HP5+ 400 gepusht naar 800”

of

“Portra 400, pull -1 stop”

Geen melding = normale ontwikkeling = onder- of overontwikkeld negatief.

Samenvattend:

    • Push = filmen op hogere ISO dan op de film staat → langer ontwikkelen

    • Pull = filmen op lagere ISO dan op de film staat → korter ontwikkelen

    • Push = handig bij weinig licht of voor contrast; pull = zachter beeld

    • Altijd afstemmen met je lab als je dit toepast!

Tip:

Wil je dit leren? Begin met zwart-witfilm zoals Ilford HP5 of Kodak Tri-X — die reageren goed op push/pull. Test eens een rol op ISO 400, 800 en 1600, en vergelijk het resultaat. Zo zie je direct wat het effect is.